Hợp đồng đầu tư xanh cần bổ sung điều khoản gì để tránh rủi ro cho cả hai bên?

Trong bối cảnh tài chính bền vững trở thành xu hướng toàn cầu, dòng vốn đang chuyển dịch mạnh mẽ vào các dự án đầu tư xanh – những hoạt động mang lại lợi ích kinh tế đồng thời giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội. Tuy nhiên, không ít tổ chức tài chính và doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này vẫn gặp rủi ro pháp lý, vận hành và truyền thông nếu hợp đồng đầu tư thiếu các điều khoản then chốt đặc thù cho dự án xanh.

Vậy hợp đồng đầu tư xanh cần bổ sung điều khoản gì để tránh rủi ro cho cả hai bên? Bài viết dưới đây sẽ giúp các ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty chứng khoán và tổ chức tín dụng nắm rõ những điểm pháp lý cần lưu ý.

Hợp đồng đầu tư xanh là gì?

Hợp đồng đầu tư xanh (hay còn gọi là thỏa thuận tín dụng xanh – green financing agreement) là một loại hợp đồng tài chính được ký kết giữa nhà đầu tư (như ngân hàng, quỹ đầu tư, tổ chức tín dụng) và bên nhận vốn (doanh nghiệp, tổ chức thực hiện dự án), trong đó nguồn vốn chỉ được sử dụng cho các hoạt động mang lại lợi ích môi trường rõ ràng.

Khác với các hợp đồng thương mại thông thường, hợp đồng đầu tư xanh ràng buộc chặt chẽ về mục tiêu sử dụng vốn, tiêu chuẩn môi trường – xã hội (ESG), cũng như nghĩa vụ báo cáo, đo lường và xác minh tác động bền vững. Những lĩnh vực thường được tài trợ qua hợp đồng đầu tư xanh bao gồm:

• Năng lượng tái tạo và hiệu quả năng lượng
• Xử lý nước và chất thải
• Xây dựng công trình xanh
• Giao thông bền vững
• Ứng phó với biến đổi khí hậu
• Sản xuất sạch hơn và kinh tế tuần hoàn

Do có liên quan đến các yếu tố môi trường – xã hội – quản trị (ESG), các hợp đồng đầu tư xanh yêu cầu chuẩn mực cao hơn trong việc minh bạch hóa thông tin và giám sát thực thi so với hợp đồng đầu tư truyền thống.

Các điều khoản quan trọng cần có trong hợp đồng đầu tư xanh

Điều khoản định danh dự án “xanh”

Hợp đồng đầu tư xanh cần xác định rõ dự án thuộc lĩnh vực nào trong khung phân loại hoạt động xanh (taxonomy), ví dụ: năng lượng tái tạo, tiết kiệm năng lượng, quản lý nước, giao thông bền vững hoặc xử lý chất thải. Các tiêu chí môi trường cần được nêu rõ và liên kết với các tài liệu cụ thể như báo cáo đánh giá tác động môi trường (EIA), kiểm kê khí nhà kính, giấy phép môi trường hoặc xác nhận của chuyên gia độc lập. Điều này giúp tránh tranh cãi trong quá trình thẩm định, giải ngân và đánh giá hiệu quả dự án.

Điều khoản MRV – Đo lường, Báo cáo và Xác minh

MRV (Measurement – Reporting – Verification) là yêu cầu bắt buộc trong mọi dự án đầu tư xanh nghiêm túc. Hợp đồng cần quy định hệ thống MRV áp dụng cho toàn bộ vòng đời dự án, trong đó:

• Doanh nghiệp phải đo lường hiệu quả môi trường bằng các chỉ số định lượng như lượng khí nhà kính giảm được, mức tiết kiệm điện/nước, tỷ lệ chất thải tái chế.
• Các báo cáo cần được nộp định kỳ (theo quý hoặc năm), với mẫu biểu chuẩn theo ISO 14064, GHG Protocol hoặc GRI.
• Việc xác minh phải do bên thứ ba độc lập thực hiện, có đủ tư cách pháp lý và chuyên môn.

Tổ chức tài chính nên giữ quyền xem xét, từ chối hoặc yêu cầu bổ sung báo cáo nếu số liệu không đảm bảo minh bạch.

Điều khoản ESG – Cam kết và trách nhiệm

Bên nhận vốn phải thể hiện rõ cam kết tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG). Hợp đồng cần yêu cầu doanh nghiệp có bộ phận phụ trách ESG nội bộ hoặc thuê tổ chức tư vấn ESG chuyên nghiệp. Ngoài ra, cần lập báo cáo đánh giá rủi ro ESG và có cơ chế xử phạt rõ ràng nếu xảy ra vi phạm, bao gồm cả các rủi ro về tác động xã hội, ô nhiễm môi trường, vi phạm quyền lợi cộng đồng.

Điều khoản kiểm soát dòng vốn và giải ngân theo giai đoạn

Vốn cấp phát cho dự án xanh không được sử dụng tùy tiện. Hợp đồng nên quy định rõ ràng cơ chế giải ngân theo tiến độ và kết quả đạt được. Doanh nghiệp phải cung cấp chứng từ chứng minh việc sử dụng vốn đúng mục đích như hợp đồng mua thiết bị, hóa đơn vật tư, báo cáo nghiệm thu hạng mục xanh. Tổ chức tài chính có quyền tạm dừng hoặc hủy giải ngân nếu phát hiện sai phạm.

Điều khoản xử lý tranh chấp có yếu tố kỹ thuật

Do đặc thù chuyên môn, tranh chấp trong hợp đồng đầu tư xanh thường liên quan đến các vấn đề kỹ thuật như phát thải, tiêu chuẩn môi trường, hiệu quả năng lượng. Hợp đồng nên chỉ định rõ cơ quan giải quyết tranh chấp có năng lực chuyên môn phù hợp, như trọng tài tài chính – môi trường, hoặc hội đồng chuyên gia ESG độc lập do hai bên thống nhất.

Điều khoản công bố và minh bạch thông tin

Tổ chức tài chính có quyền yêu cầu doanh nghiệp công bố công khai thông tin liên quan đến hiệu quả môi trường, tình hình sử dụng vốn, kết quả MRV, v.v. Việc công bố này cần thực hiện trên các kênh như báo cáo tài chính, website doanh nghiệp hoặc nền tảng công bố ESG theo yêu cầu của nhà đầu tư. Đồng thời, tổ chức tài chính được phép sử dụng các thông tin này cho mục đích báo cáo, truyền thông và tuân thủ quy định nội bộ.

Điều khoản bảo hiểm rủi ro môi trường

Trong nhiều lĩnh vực như xử lý chất thải, hóa chất, công nghiệp nặng, rủi ro môi trường là điều không thể loại trừ hoàn toàn. Do đó, hợp đồng cần yêu cầu bên nhận vốn mua bảo hiểm trách nhiệm môi trường. Trong trường hợp không thể mua bảo hiểm, cần có phương án thay thế như ký quỹ rủi ro hoặc cam kết bảo lãnh từ bên thứ ba.

Điều khoản kế thừa trách nhiệm khi chuyển nhượng dự án

Nếu dự án được chuyển nhượng cho bên thứ ba, hợp đồng cần quy định rõ rằng tất cả các nghĩa vụ ESG, MRV và cam kết sử dụng vốn đúng mục đích phải được chuyển giao đầy đủ. Tổ chức tài chính có quyền đánh giá và chấp thuận đối tác mới, tránh trường hợp mất kiểm soát hoặc chuyển giao cho đối tượng không đủ năng lực.

Điều khoản chấm dứt hợp đồng do vi phạm tiêu chuẩn xanh

Hợp đồng nên có quy định rõ ràng về việc tổ chức tài chính được quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng nếu bên nhận vốn không còn đáp ứng tiêu chí “xanh”. Các tình huống bao gồm: sử dụng vốn sai mục đích, không nộp báo cáo đúng hạn, cố tình làm sai lệch dữ liệu phát thải hoặc không hợp tác với bên xác minh.

Điều khoản khuyến khích khi vượt mục tiêu môi trường

Ngoài cơ chế kiểm soát và chế tài, hợp đồng nên có điều khoản thưởng để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư nghiêm túc vào các giải pháp bền vững. Ví dụ: nếu doanh nghiệp vượt cam kết giảm phát thải hoặc tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, tổ chức tài chính có thể giảm lãi suất, mở rộng hạn mức tín dụng xanh hoặc ưu tiên tham gia các chương trình hỗ trợ quốc tế.

Việc ký kết hợp đồng đầu tư xanh không chỉ cần tuân thủ các nguyên tắc chung của hợp đồng tài chính, mà còn phải cập nhật các tiêu chuẩn mới về môi trường, xã hội và quản trị. Bổ sung đầy đủ các điều khoản chuyên biệt như taxonomy, MRV, công bố ESG, quyền tín chỉ carbon… là cách để hạn chế tối đa rủi ro, bảo vệ cả nhà đầu tư và đơn vị thực hiện dự án.

Bổ sung năng lực nội bộ với khóa đào tạo Chuyên viên Tài chính Xanh tại IBS

Trong bối cảnh hành lang pháp lý tài chính xanh đang dần hình thành và chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế, việc trang bị năng lực chuyên sâu cho đội ngũ nội bộ là điều kiện tiên quyết để các tổ chức tài chính triển khai hiệu quả hoạt động thẩm định, tài trợ và kiểm soát rủi ro đối với các dự án xanh.

Nhằm đáp ứng nhu cầu cấp thiết này, Viện đào tạo IBS phối hợp cùng VOS triển khai chương trình đào tạo “Chuyên viên Tài chính Xanh – Làm chủ lộ trình Net Zero và tín chỉ carbon”.

Đây là khóa học chuyên sâu dành cho các chuyên viên pháp chế, thẩm định tín dụng, phát triển sản phẩm, quản trị rủi ro và quản lý quỹ tại ngân hàng, công ty chứng khoán, công ty tài chính và tổ chức tín dụng. Chứng chỉ hoàn thành khóa học được bảo chứng bởi Intertek – tổ chức uy tín toàn cầu trong đánh giá và xác thực tiêu chuẩn quốc tế.

Vui lòng liên hệ IBS để nhận thông tin chi tiết và đăng ký khóa đào tạo

Công ty Cổ Phần Viện Đào Tạo & Tư Vấn Giải Pháp Doanh Nghiệp IBS

• Địa chỉ: 35 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Thái Bình, Quận 1, Tp. HCM
• Website: ibsglobal.vn
• Email: info@ibsglobal.vn
• Facebook: https://www.facebook.com/ibsglobal.vn/
• Youtube: youtube.com/@ViệnĐàoTạoIBS