Tín chỉ carbon là gì? Doanh nghiệp làm gì để bắt kịp xu hướng xanh toàn cầu

Trong kỷ nguyên phát triển bền vững, thuật ngữ tín chỉ carbon không còn xa lạ, đặc biệt với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất, xuất khẩu, tài chính và năng lượng. 

Khi yêu cầu cắt giảm phát thải trở thành một chuẩn mực toàn cầu, việc hiểu đúng và nắm bắt cách vận hành của tín chỉ carbon là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp duy trì lợi thế cạnh tranh.

Hãy cùng Viện đào tạo IBS tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.

Tín chỉ carbon là gì?

Tín chỉ carbon (carbon credit) là một đơn vị đại diện cho 1 tấn CO₂ hoặc khí nhà kính tương đương được giảm, loại bỏ hoặc tránh phát thải nhờ vào các dự án môi trường. Doanh nghiệp có thể mua, bán hoặc giao dịch tín chỉ carbon như một hình thức bù đắp cho lượng khí thải không thể tránh khỏi trong quá trình sản xuất hoặc vận hành.

Có hai loại thị trường tín chỉ carbon:

• Thị trường bắt buộc: Áp dụng tại các quốc gia hoặc khu vực có chính sách kiểm soát phát thải nghiêm ngặt như EU, Hoa Kỳ, Trung Quốc…
• Thị trường tự nguyện: Doanh nghiệp chủ động tham gia để thể hiện cam kết phát triển bền vững, nâng cao hình ảnh và uy tín ESG.

Ý nghĩa về sự ra đời của tín chỉ carbon

Tín chỉ carbon ra đời nhằm khuyến khích doanh nghiệp và tổ chức chủ động cắt giảm lượng phát thải khí nhà kính thông qua đầu tư vào công nghệ sạch và các dự án thân thiện với môi trường. Đây là một trong những giải pháp quan trọng nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và bảo vệ hệ sinh thái toàn cầu.

Không chỉ dừng lại ở ý nghĩa môi trường, việc giao dịch tín chỉ carbon còn góp phần hình thành một thị trường mới – thị trường carbon. Thị trường này đang thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của các ngành công nghiệp xanh như năng lượng tái tạo, trồng rừng, quản lý chất thải và các giải pháp tiết kiệm năng lượng. Qua đó, mở ra cơ hội đầu tư và tăng trưởng kinh tế song hành với mục tiêu giảm phát thải.

Tại nhiều quốc gia, doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về lượng khí thải. Việc sử dụng tín chỉ carbon giúp họ đáp ứng yêu cầu pháp lý, tránh bị xử phạt và đồng thời nâng cao hình ảnh doanh nghiệp theo hướng phát triển bền vững, có trách nhiệm với môi trường.

Bên cạnh đó, tín chỉ carbon còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy minh bạch và chính xác trong đo lường – báo cáo lượng phát thải. Điều này giúp chính phủ và cộng đồng theo dõi sát sao các nỗ lực giảm phát thải, từ đó xây dựng các chính sách phù hợp trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

Vì sao tín chỉ carbon lại quan trọng?

Sự ra đời và phát triển của tín chỉ carbon không chỉ là công cụ để đối phó với biến đổi khí hậu mà còn là một phần trong chiến lược kinh doanh hiện đại.

Hạn chế rủi ro về chính sách

Các cơ chế như CBAM (Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới của EU) yêu cầu doanh nghiệp phải chứng minh lượng phát thải và bù đắp bằng tín chỉ carbon hợp lệ. Nếu không, doanh nghiệp có thể bị đánh thuế cao, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận.

Mở rộng cơ hội thị trường

Ngày càng nhiều chuỗi cung ứng toàn cầu đặt ra tiêu chí bắt buộc về phát thải. Doanh nghiệp minh bạch về tín chỉ carbon sẽ được ưu tiên lựa chọn đối tác, đặc biệt trong các ngành thực phẩm, dệt may, điện tử, và năng lượng.

Thu hút đầu tư bền vững

Các quỹ đầu tư ESG đang gia tăng nhanh chóng trên toàn cầu. Việc doanh nghiệp công bố minh bạch phát thải và tham gia thị trường tín chỉ carbon là điểm cộng lớn trong mắt các nhà đầu tư.

Lợi ích khi sở hữu tín chỉ carbon

• Hợp pháp hóa phát thải: Doanh nghiệp có thể bù đắp phần phát thải vượt mức cho phép bằng cách mua tín chỉ carbon, từ đó tuân thủ các quy định môi trường hiện hành và tránh bị phạt.
• Tối ưu chi phí tuân thủ: Thay vì đầu tư ngay lập tức vào công nghệ giảm phát thải đắt đỏ, doanh nghiệp có thể mua tín chỉ carbon với chi phí hợp lý để đạt mục tiêu trung hòa carbon ngắn hạn.
• Tăng khả năng tiếp cận thị trường quốc tế:  Nhiều quốc gia (đặc biệt là EU) đã triển khai thuế carbon biên giới (CBAM). Doanh nghiệp sở hữu tín chỉ carbon có thể chứng minh sự tuân thủ môi trường, từ đó duy trì đơn hàng xuất khẩu.
• Gia tăng uy tín và điểm ESG:  Việc sử dụng tín chỉ carbon thể hiện cam kết phát triển bền vững, nâng cao hình ảnh thương hiệu và giúp doanh nghiệp cải thiện điểm số ESG – yếu tố ngày càng được nhà đầu tư và đối tác quốc tế quan tâm.
• Tham gia thị trường carbon nội địa và quốc tế: Khi thị trường giao dịch carbon tại Việt Nam chính thức vận hành, doanh nghiệp nắm giữ tín chỉ sẽ có cơ hội mua bán, đầu tư sinh lời hoặc hoán đổi tín chỉ trong cơ chế giao dịch linh hoạt.

Doanh nghiệp nào cần quan tâm đến tín chỉ carbon?

Dù mọi tổ chức đều nên hướng đến phát triển bền vững, nhưng một số ngành nghề sau đặc biệt cần quan tâm đến tín chỉ carbon:

• Doanh nghiệp sản xuất, công nghiệp nặng (xi măng, thép, nhôm, hóa chất)
• Ngành năng lượng (than, dầu khí, năng lượng tái tạo)
• Logistics – vận tải – kho bãi
• Doanh nghiệp xuất khẩu vào các thị trường có quy định phát thải nghiêm ngặt
• Tổ chức tài chính, ngân hàng đang triển khai tín dụng xanh hoặc phát hành trái phiếu bền vững

Làm thế nào để có tín chỉ carbon?

Tín chỉ carbon là một công cụ quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm giảm phát thải khí nhà kính. Việc tạo ra tín chỉ carbon không chỉ góp phần bảo vệ môi trường mà còn mang lại giá trị kinh tế cho các cá nhân và doanh nghiệp. Tại Việt Nam, để có được tín chỉ carbon, các tổ chức cần tuân thủ cả các quy định trong nước và các tiêu chuẩn quốc tế. Dưới đây là các bước cơ bản để thực hiện:

Bước 1: Tìm hiểu và tuân thủ quy định

Để bắt đầu, các tổ chức cần nắm rõ khung pháp lý liên quan đến tín chỉ carbon:

• Quy định trong nước: Tìm hiểu các chính sách, hướng dẫn và quy định của Nhà nước Việt Nam về phát triển thị trường carbon, giảm phát thải và xây dựng dự án môi trường.
• Hiểu rõ khung pháp lý và tiêu chuẩn quốc tế: Đảm bảo dự án phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế phổ biến như ISO 14064-1, GHG Protocol, PCAF, SBTi, TCFD và các quy định liên quan của Việt Nam (Nghị định 06/2022/NĐ-CP)

Bước 2: Phát triển ý tưởng dự án

Xây dựng một ý tưởng dự án có tiềm năng giảm phát thải thực sự là bước khởi đầu quan trọng. Một số lĩnh vực phù hợp bao gồm:

• Trồng rừng hoặc phục hồi rừng
• Dự án năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió
• Cải tiến kỹ thuật canh tác trong nông nghiệp để giảm phát thải khí metan hoặc CO₂
• Xử lý chất thải và tiết kiệm năng lượng trong công nghiệp

Bước 3: Thiết kế và lập kế hoạch dự án

Sau khi có ý tưởng, doanh nghiệp cần:

• Xây dựng kế hoạch chi tiết với các mục tiêu rõ ràng
• Thiết lập phương pháp đo lường lượng phát thải giảm được
• Xác định mức phát thải nền tảng (baseline) – tức lượng khí nhà kính sẽ phát thải nếu dự án không được triển khai
• Ước tính lượng phát thải được giảm nhờ dự án

Bước 4: Đánh giá và xác minh

• Lập báo cáo kỹ thuật: Ghi lại toàn bộ thông tin dự án, bao gồm phương pháp tính toán, dữ liệu và kết quả dự kiến.
• Xác minh độc lập: Hợp tác với một tổ chức đánh giá bên thứ ba được công nhận để xác minh rằng lượng phát thải giảm là thực và có thể đo lường được. Đây là bước quan trọng để đảm bảo tính minh bạch và đáng tin cậy của tín chỉ carbon.

Bước 5: Nhận chứng nhận và giao dịch tín chỉ carbon

• Chứng nhận tín chỉ: Sau khi được xác minh, dự án sẽ được cấp tín chỉ carbon tương ứng với lượng khí nhà kính đã giảm được.
• Bán tín chỉ: Các tín chỉ này có thể được bán hoặc giao dịch trên các sàn giao dịch carbon, giúp tổ chức tạo ra doanh thu từ việc bảo vệ môi trường.

Bước 6: Quản lý và báo cáo định kỳ

• Theo dõi dự án: Quản lý tiến độ thực hiện, đo lường liên tục và đảm bảo dự án đang hoạt động hiệu quả.
• Báo cáo thường xuyên: Cập nhật kết quả và báo cáo định kỳ cho các cơ quan quản lý, tổ chức xác minh và đối tác mua tín chỉ.

Cách tính tín chỉ carbon: 2 phương pháp phổ biến

1. Phương pháp dựa trên hoạt động

Đây là cách tính tín chỉ carbon đơn giản và thường dùng khi dữ liệu hoạt động đã sẵn có.

Công thức: Lượng khí thải = Hệ số phát thải x Mức tiêu thụ/sản lượng

Ví dụ: Một nhà máy sử dụng 100 tấn than đá/năm. Hệ số phát thải của than đá là 2,49 tấn CO₂/tấn → Tổng phát thải = 249 tấn CO₂
→ Cần 249 tín chỉ carbon để bù đắp.

2. Phương pháp dựa trên hiệu suất

Cách tính tín chỉ carbon này áp dụng cho các dự án có yếu tố cải tiến công nghệ, tiết kiệm năng lượng hoặc hấp thụ CO₂.

Công thức: Lượng khí thải giảm = Phát thải trước dự án – Phát thải sau dự án

Ví dụ: Một công ty thực hiện dự án trồng rừng giúp giảm từ 100 tấn CO₂ xuống còn 50 tấn/năm.
→ Giảm 50 tấn CO₂ → Được cấp 50 tín chỉ carbon.

Cả hai phương pháp đều yêu cầu dữ liệu minh bạch và có thể kiểm chứng để đảm bảo việc tính tín chỉ là chính xác, hợp lệ khi đưa vào giao dịch.

Việt Nam đang ở đâu trong hành trình tín chỉ carbon?

Theo Quyết định 232/QĐ-TTg của Thủ tướng, Việt Nam dự kiến vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon chính thức vào năm 2029. Trong giai đoạn 2025–2028, thị trường thí điểm sẽ được triển khai, tạo nền tảng để các doanh nghiệp từng bước tiếp cận và giao dịch.

Ngoài ra, theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, nhiều doanh nghiệp trong 6 lĩnh vực phát thải cao như năng lượng, giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp, chất thải… đã phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính từ năm 2023.

IBS – Đồng hành cùng doanh nghiệp trên hành trình ESG 

Tín chỉ carbon không chỉ là giải pháp ngắn hạn để “né” thuế carbon hay tuân thủ chính sách – mà là công cụ dài hạn giúp doanh nghiệp nâng cao nội lực, phát triển bền vững và vươn ra toàn cầu. Doanh nghiệp càng sớm hiểu và hành động với tín chỉ carbon, càng có cơ hội dẫn đầu trong hành trình chuyển đổi xanh.

Viện Đào tạo IBS là đơn vị hợp tác độc quyền với VOS triển khai chương trình đào tạo Kiểm kê khí nhà kính theo tiêu chuẩn ISO 14064-1 và xây dựng lộ trình Net-Zero.

Chương trình được thiết kế theo chuẩn quốc tế, cập nhật sát thực tiễn triển khai tại Việt Nam và đặc biệt có sự bảo chứng chứng chỉ bởi Intertek – tổ chức kiểm định và chứng nhận uy tín toàn cầu.

Không chỉ dừng lại ở đào tạo, Viện Đào tạo IBS cung cấp một hệ sinh thái giải pháp toàn diện, gồm:

• Đào tạo con người
• Tư vấn chiến lược & phát triển đội ngũ
• Kết nối giao thương
• Khai vấn & Coaching thực chiến

Liên hệ IBS ngay hôm nay để được tư vấn và cùng bắt đầu hành trình Net Zero phù hợp, hiệu quả và bền vững cho doanh nghiệp của bạn.

Công ty Cổ Phần Viện Đào Tạo & Tư Vấn Giải Pháp Doanh Nghiệp IBS

• Địa chỉ: 35 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Nguyễn Thái Bình, Quận 1, Tp. HCM
• Website: ibsglobal.vn
• Email: info@ibsglobal.vn
• Facebook: https://www.facebook.com/ibsglobal.vn/
• Youtube: youtube.com/@ViệnĐàoTạoIBS